Ова не е конечниот текст, повеќе е белешка или збир на белешки, а конечниот текст можеби ќе биде кога ќе завршам некои важни работи за мене. Како и да е, многу изненаден од се почестата теза за современата естетска и критичка мисла по која модерната уметност и не била баш модерна, туку дека тоа било период (дваесеттиот век) на "интелектуален херметизам", а она што претставува денешната уметност е вистинската - "модерна". Со оглед на тоа што оваа теза зема се поголем замав, чувствувам потреба да одговорам, односно реагирам.
Исто така, со оваа теза, денешниот уметник треба да разбере дека тој е на пазарот на уметнички дела и во согласност со тоа треба да се бори за подобро брендирање и прифаќањето на неговата (уметничка) работа. Мислам дека внимателен и образован читателит уште овде може да најде аргументи против таквиот став.
Што е тоа: интелектуален херметизам? Овој термин не постоеше во текот на минатиот век, колку што знам јас. Херметизмот постоеше како една од струите на современа уметност, но тоа движење не е даде капитални дела. Херметизмор секако дека отвори некои интересни прашања не само за модерната, но, исто така и за уметноста воопшто, и ќе биде запаметен поради отворањето на овие прашањ. Повторно ќе напоменам дека, во рамките на херметиката или херметизмот не постоеше струење или група на автори кои се залагаа за интелектуален херметизам.
Би било интересно да побараме толкување на овој контекст од такви критичари како адолесцентот Рембо. Тогаш, да видиме како во интелектуалниот херметизам би ги сместиле имагинарците (Есенин, на пример), како да го погледнеме Лорка кој структурата на неговата поезија толку често ја црпи од популарните народни извори, а тука би можел да споменам уште стотици важни имиња на модерната поезија, проза, визуелна уметност ... Дали "Amarcord" на Фелини претставува интелектуален херметизам? - Според моето разбирање, не е.
За време на владеењето на "интелектуалниот херметизам" колку што се сеќавам јас, киносалите беа претесни за сите заинтересирани кои сакаа да ги видат филмовите на Тарковски, Бергман, Фелини и други големи филмови. Во просториите во кои се одржуваа литературни вечери, луѓето стоеја (бидејќи немаше доволно седишта) додека ги следеа претставувањата на поетски книги кои денешните толкувачи сакаат да ги сместат во интелектуален херметизам. Ликовните изложби во тоа време беа навистина посетени ... Списанијата за култура беа печатени во тираж од десетици илјади примероци. Книгите со "херметичка" поезија беа печатени во
неколку илјади примероци ... Треба ли да продолжам да набројувам?
Денешниот школски систем е заглупен, а културните институции се пренатрупани со експлицитен (примитивен) банализам, кој наводно сега претставува современа уметност која светот ја разбира. - Не знам ја разбираат ако салите се испразнети, списанија речиси угушени и маргинални, а книгите со поезија се објавуваат во тираж од педесет копии? Сега би сакал да прочитам како се интерпретираат овие околности од страна на оние кои го заговараат пазарот во уметноста (јас сум, секако, против таквите ставови, но им дозволувам на другите да имаат поразлично мислење). Не постои пазар! Каков е овој пазар ако книгата се печати во тираж од педесет копии? Што сакаат да кажат? Какво е ова залажување на свеста! Да, тоа е залажување на свеста!
Што е тоа модерно во рамките на денешната т.н. тековна уметност, освен банализам? Повторно банализам! - Тоа е од една страна еден вид на уживање на невладиниот сектор и тематско лепење поврзано со прашањето за тој и таквиот сектор (без разлика дали е глобалистички, дали национален, сеедно), и второ, тоа е бесмислено “верглање“ на истите тематски блокови. Без оглед на тоа дали се работи за глобалистичките или националистичките - нивната форма претставува враќање во минатото, најчесто во средниот век. Меѓу новите "модернисти" нема нов уметнички пристап, има нова постапка, нема нови структури, нема нов израз, термин, бидејќи сето тоа е до болест банално.
Оваде не мислам на оние автори кои не се грижат за "новите хоризонти", туку навистина прават значителен придонес за уметноста на модерниот свет. Тие обично создаваат во тишина, на страна и независно од пазарот, надвор и независно од овие "понови" класификации.
Автор: Никола Китановиќ
Превод: Митко Гогов
0 comments:
Post a Comment